Het institutionele landschap in België, haar geschiedenis...
Vijf historische stappen
Bij de oprichting van België in 1830 domineert de Franstalige bourgeoisie de nieuwe Staat.
Vanaf 1840 is de Vlaamse beweging ontstaan. Ze haalt regelmatig voorwaartse bewegingen ten gunste van de Vlaamse bevolking binnen. Aanvankelijk zijn de Vlaamse aspiraties vooral van taalkundige aard (erkenning en emancipatie van de taal). Vervolgens zijn deze omgezet in eisen ten gunste van de zuivere en eenvoudige culturele autonomie.
De Waalse beweging begint de kop op te steken op het einde van de 19de eeuw. De eisen zijn vooral van economische en sociale aard. Vanaf 1960 wordt de drang naar meer economische autonomie omgezet in de opeising van het federalisme.
De toepassing van het federale systeem van België wordt opgebouwd in vijf grote stappen : 1970, 1980, 1988, 1993 en 2001.
De eenheidsstaat maakt de invoering mee van de eerste elementen van het federalisme.
De herziening van 1970 - Het ontstaan van de Franse Gemeenschap
In 1970 wordt het principe van de oprichting van drie Gemeenschappen (van de Franse, de Nederlandse en de Duitse taal) opgetekend in de Grondwet. De in die tijd als cultureel bestempelde Gemeenschappen krijgen elk hun parlementaire vergadering : de cultuurraden. Deze kunnen decreten goedkeuren in de domeinen van cultuur, het audiovisuele en het taalgebruik.
Voor het eerst zijn wetskrachtige normen niet meer van toepassing op het volledige grondgebied, maar wel op specifieke delen ervan.
1970: Gaston Eyskens, eerste minister, en Leo Tindemans, geven uitleg over de grondwetswijziging Tot 2001 houdt het Parlement van de Franse Gemeenschap zijn vergaderingen in de Senaat.
Een herziening die de beweging versterkt
De herziening van 1980 - Een toegenomen autonomie van de Gemeenschap
De Gemeenschappen, die tot dan uitsluitend cultureel waren, krijgen zogenaamde “persoonsgebonden” materies toegekend (hulp aan personen en gezondheid), evenals de internationale samenwerking.
Elke Gemeenschap beschikt over een autonome regering. De ministers worden benoemd door de parlementaire vergaderingen.
De Cultuurraad van de Franse Cultuurgemeenschap wordt Raad van de Franse Gemeenschap, samengesteld uit leden van de Franse taalgroepen, rechtstreeks verkozen in de Kamer en de Senaat.
Het is ook de hervorming van 1980 die de Waalse en Vlaamse Gewesten voorziet van parlementaire vergaderingen en van uitvoerende machten.
Het opzetten van de instellingen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wordt echter pas afgerond in 1989.
Deze belangrijke staatshervorming vergroot de waaier aan bevoegdheden van de gemeenschappen aanzienlijk.
De herziening van 1988 - De overdracht van het onderwijs naar de Gemeenschappen
Op deze datum krijgt de Franstalige Gemeenschap/Federatie Wallonië-Brussel de verantwoordelijkheid op het vlak van onderwijs, met uitsluiting van de bepaling van het begin en het einde van de leerplicht, de minimale voorwaarden voor het uitreiken van diploma's en de pensioenregeling van het onderwijspersoneel, die tot de bevoegdheden van de federale staat blijven behoren.
Andere bevoegdheden versterken nog het actieterrein van de gemeenschappen. Het gaat om de jeugdbescherming, de audiovisuele publiciteit en de hulp aan de pers.
De financiering van gemeenschappen wordt voortaan berekend op basis van objectieve criteria en is enerzijds afkomstig van de personenbelasting en anderzijds van het kijk- en luistergeld en van de BTW (dotatiesysteem).
Deze belangrijke staatshervorming vergroot de waaier aan bevoegdheden van de gemeenschappen aanzienlijk.
De herziening van 1993 - De bekrachtiging van het Federalisme
“België is een federale Staat, samengesteld uit de gemeenschappen en de gewesten” Art. 1 van de Belgische Grondwet – gecoördineerde tekst van 17 februari 1994
Deze hervorming is er één van de verwezenlijking van de federale structuur die werd aangevat in 1970 en waarvan de coherentie en de efficiëntie worden verbeterd.
Het principe van de directe verkiezing van de gewestelijke en gemeenschappelijke volksvertegenwoordigers wordt opgezet.
De nieuwe grondwettelijke bepalingen brengen de grondwettelijke autonomie van de Gemeenschapsraden tot stand. Het Parlement van de Franstalige Gemeenschap heeft de mogelijkheid om door middel van een decreet, aangenomen met een meerderheid van twee derden, eventuele maatregelen goed te keuren betreffende zijn samenstelling, zijn verkiezing en zijn werking, evenals de werking van de regering.
Nieuwe bevoegdheden worden eveneens verleend aan de gemeenschappen op vlak van de internationale samenwerking.
De Franse Gemeenschap kan de uitoefening van sommige van haar bevoegdheden overdragen aan de Franse Gemeenschapscommissie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (COCOF) en aan het Waals Gewest.
De herfinanciering
Het zogenaamde grondwettelijk Lambermontakkoord voorziet een structurele herfinanciering van de Franstalige Gemeenschap/Federatie Wallonië-Brussel en stelt serenere toekomstperspectieven open voor deze laatste. Haar inkomsten worden aangepast aan de werkelijke evolutie van de economische welvaart.
De herfinanciering van de Franstalige Gemeenschap/Federatie Wallonië-Brussel, die zowel voortvloeide uit de Lambermontakkoorden als uit de intra-Franstalige Pinksterakkoorden, moest leiden tot een injectie van bijna 3 miljard euro in de Franstalige Gemeenschap/Federatie Wallonië-Brussel voor de periode van 2002 tot 2011.
Het Waals Gewest en de Franse Gemeenschapscommissie verbinden zich ertoe een jaarlijkse hulp te verlenen aan de Franstalige Gemeenschap/Federatie Wallonië-Brussel (29,7 miljoen euro) tot in 2006.
Een fonds “Toekomstige generaties” bestaande uit 20 % van de nieuwe marges wordt voorzien tot in 2007.
Van de resterende 80 % wordt krachtens de akkoorden 25 % toegekend aan de sectoren cultuur, gezondheidsbevordering, jeugdbijstand, sportbeoefening enz.
De overige 75 % - hetzij 60 % van de budgettaire massa – wordt toegekend aan het onderwijs, wat overeenkomt met 1,73 miljard euro op 10 jaar, om meer bepaald de bouw of renovatie van schoolgebouwen, nieuwe beleidsvormen of nog de loonsverbeteringen te financieren, hoofdzakelijk in het verplichte onderwijs.